Η αυτοαγάπη – αγάπη προς τον εαυτό, αποτελεί θεμέλιο λίθο της ψυχικής ευεξίας, της αυτοεκτίμησης και της ικανότητάς μας να δημιουργούμε υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις. Κι όμως, πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να αγαπήσουν τον εαυτό τους, βιώνοντας χαμηλή αυτοεκτίμηση ή ακόμα και εσωτερική απόρριψη. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Η απάντηση απαιτεί μια συνδυαστική ματιά: η ψυχολογία της αυτοεκτίμησης και η νευροεπιστήμη μας δίνουν τα επιστημονικά δεδομένα, ενώ η φιλοσοφία της αυτογνωσίας μας προσφέρει ένα βαθύτερο πλαίσιο νοήματος.
Η επιστημονική οπτική: Ψυχολογία και αυτοεκτίμηση
- Πρώιμες εμπειρίες και δεσμοί
Σύμφωνα με τη θεωρία δεσμού του Bowlby, τα παιδιά που βιώνουν αγάπη υπό όρους («σε αγαπώ μόνο αν είσαι καλός/η») συχνά αναπτύσσουν χαμηλή αυτοεκτίμηση. Η Ainsworth (1979) έδειξε ότι οι ανασφαλείς δεσμοί στην παιδική ηλικία σχετίζονται με δυσκολία στην ανάπτυξη αυτοαγάπης στην ενήλικη ζωή.
- Ο εσωτερικός κριτής
Η θεωρία των σχημάτων (Young, Klosko & Weishaar, 2003) εξηγεί πως η συνεχής κριτική στην παιδική ηλικία γεννά έναν «εσωτερικό κριτή» που υπονομεύει την αυτοεκτίμηση. Αυτός ο εσωτερικός διάλογος εμποδίζει το άτομο να πει: «Αγαπώ τον εαυτό μου όπως είναι» και οδηγεί συχνά σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και δυσκολία στο να αγαπήσω τον εαυτό μου.
- Κοινωνικά πρότυπα και σύγκριση
Τα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης ενισχύουν την κοινωνική σύγκριση και την ψευδαίσθηση ότι η αξία μας εξαρτάται αποκλειστικά από την εμφάνιση ή τα επιτεύγματα και δημιουργούν μη ρεαλιστικά πρότυπα ομορφιάς και επιτυχίας. Έρευνες δείχνουν (Fardouly et al., 2015) ότι η χρήση του Facebook και του Instagram αυξάνει την ανασφάλεια και μειώνει την ικανοποίηση από τον εαυτό, οδηγώντας σε αίσθηση ανεπάρκειας.
- Ψυχικές διαταραχές και τραύμα
Η κατάθλιψη και το άγχος ή τραυματικές εμπειρίες παραμορφώνουν την εικόνα που έχει κάποιος για τον εαυτό του, εμποδίζοντας την αίσθηση αυτοαγάπης. Ο Beck (1967) έδειξε ότι οι άνθρωποι με κατάθλιψη συχνά παγιδεύονται σε αρνητικά γνωστικά μοτίβα, τα οποία τρέφουν την ιδέα: «Δεν αξίζω αγάπη».
Σε αυτό το πλαίσιο, ο «εσωτερικός κριτής» γίνεται ακόμα πιο αυστηρός, αναπαράγοντας το τραύμα και ενισχύοντας την αυτοαπόρριψη.
Τα τραύματα από την παιδική ηλικία, αλλά και μεταγενέστερες εμπειρίες απόρριψης ή απώλειας, μπορούν να ενσωματωθούν σε σχήματα που οδηγούν σε αυτοϋποτίμηση και δυσκολία στη δημιουργία υγιών σχέσεων.
Η φιλοσοφική οπτική: Αυτογνωσία και αυθεντικότητα
Στωικοί: Η αξία πέρα από τα εξωτερικά
Ο Επίκτητος δίδασκε ότι η αξία του ανθρώπου δεν εξαρτάται από πλούτη ή φήμη, αλλά από την αρετή και την εσωτερική ελευθερία, η έλλειψη αυτοαγάπης πηγάζει από την ταύτιση της αξίας μας με εξωτερικά αγαθά (δόξα, πλούτος, γνώμη των άλλων). Όταν αυτά χαθούν, καταρρέει και η αγάπη προς τον εαυτό. Η φιλοσοφία της αυτογνωσίας των Στωικών μας υπενθυμίζει ότι η αυτοαγάπη είναι ανεξάρτητη από εξωτερικούς παράγοντες.
Υπαρξιστές: Η ευθύνη της ελευθερίας
Ο Jean-Paul Sartre και ο Søren Kierkegaard υποστήριξαν ότι όταν ο άνθρωπος φοβάται την ελευθερία του να ορίσει τον εαυτό του, ζει με δανεικές ταυτότητες. Αυτή η αποξένωση εμποδίζει την αυτοαγάπη, γιατί δεν αγαπάμε τον πραγματικό εαυτό μας αλλά μια «μάσκα».
Αριστοτέλης: Η φιλία με τον εαυτό
Στα Ηθικά Νικομάχεια, ο Αριστοτέλης ορίζει την αυτοαγάπη ως «φιλία προς τον εαυτό». Η αρετή και η συνέπεια με τις προσωπικές αξίες οδηγούν στη γνήσια αγάπη για τον εαυτό. Όταν οι πράξεις μας συγκρούονται με τις αξίες μας, η ψυχολογία της αυτοεκτίμησης φθείρεται.
Πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε την αυτοαγάπη;
- Εργασία με τον «εσωτερικό κριτή», αναγνώριση και αναδόμηση αρνητικών σκέψεων και επεξεργασία πρώιμων εμπειριών που έχουν διαμορφώσει δυσλειτουργικά μοτίβα, μέσω ψυχοθεραπείας.
- Μείωση της τοξικής σύγκρισης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
- Επανεξέταση των προσωπικών αξιών και ευθυγράμμιση πράξεων με αυτές.
- Πρακτικές αυτοσυμπόνιας (self-compassion), καλλιέργεια ενσυναίσθησης προς τον εαυτό, όπως π.χ. τις προτείνει η Kristin Neff.
Η έλλειψη αγάπης προς τον εαυτό δεν είναι απλώς αδυναμία ή επιλογή, αλλά αποτέλεσμα σύνθετων βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων. Η επιστήμη μας δείχνει τα μονοπάτια που οδηγούν στη χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενώ η φιλοσοφία μας διδάσκει πώς η αυθεντικότητα, η ελευθερία και η αρετή μπορούν να ξαναχτίσουν την αυτοαγάπη.
Η αληθινή αυτοαγάπη γεννιέται όταν ζούμε με αυθεντικότητα, αποδοχή και αυτογνωσία.
Πώς δουλεύουμε την αυτοαγάπη στο A Step Beyond στη Νέα Σμύρνη
Στο A Step Beyond στη Νέα Σμύρνη, υποστηρίζουμε ανθρώπους που θέλουν να καλλιεργήσουν την αυτοαγάπη, να σπάσουν τον φαύλο κύκλο και να απελευθερωθούν από τον «εσωτερικό κριτή». Η θεωρία αποκτά νόημα μόνο όταν συναντά την πράξη. Η ψυχοθεραπευτική μας προσέγγιση συνδυάζει επιστημονικά τεκμηριωμένες μεθόδους με βιωματικά εργαλεία, έτσι ώστε μέσα από ατομικές συνεδρίες και ομαδικά εργαστήρια η αυτογνωσία και η ψυχολογία αυτοεκτίμησης να μεταφράζονται σε πραγματική αυτοαγάπη.
Τεχνικές που εφαρμόζουμε στην πράξη
-
Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT): Αναγνώριση και αλλαγή αρνητικών σκέψεων που τροφοδοτούν την αυτοκριτική.
-
Mindfulness & Ενσυνειδητότητα: Μέσα από την πρακτική του mindfulness καλλιεργούμε ενσυνειδητότητα – δηλαδή την ικανότητα να ζούμε το παρόν με ηρεμία, αποδοχή και σύνδεση με τον εαυτό μας. Δεξιότητα που μειώνει το άγχος και ενισχύει την αυτοαποδοχή.
-
Αυτοσυμπόνια (Self-Compassion): Μαθαίνουμε να φερόμαστε στον εαυτό μας με καλοσύνη, όπως σε έναν αγαπημένο φίλο.
-
Σωματοκεντρικές προσεγγίσεις & Χοροθεραπεία: Μέσα από την κίνηση και τον χορό, ο άνθρωπος συνδέεται με το σώμα του και βιώνει την αυτοαγάπη βιωματικά.
-
Βιωματικά εργαστήρια αυτογνωσίας: Δημιουργούμε έναν ασφαλή χώρο ανταλλαγής εμπειριών που ενισχύει την αυτοεκτίμηση και μειώνει το αίσθημα μοναξιάς.
-
Θεραπεία Σχημάτων: Δουλειά με τα βαθύτερα μοτίβα που δημιουργήθηκαν στην παιδική ηλικία και επηρεάζουν τις σημερινές σχέσεις.
-
Κλινική Ύπνωση: Μέσα από καθοδηγούμενη χαλάρωση και πρόσβαση στο ασυνείδητο, το άτομο μπορεί να αναδομήσει περιοριστικές πεποιθήσεις και να ενισχύσει την εσωτερική του δύναμη.
-
Τεχνικές NLP (Νευρογλωσσικός Προγραμματισμός): Μέσα από τη γλώσσα και την αναδόμηση των εσωτερικών «σεναρίων», το άτομο μαθαίνει να επαναπλαισιώνει εμπειρίες και να δημιουργεί νέους, πιο ενδυναμωτικούς τρόπους σκέψης.
Η δουλειά μας εστιάζει στο να φτιάξεις μια πιο υγιή σχέση με τον εαυτό σου, ώστε να μπορείς να συνδεθείς πιο ουσιαστικά και με τους άλλους. Αν νιώθεις ότι έχεις απομακρυνθεί από τον εαυτό σου, μπορούμε να σε βοηθήσουμε να ξαναχτίσεις μια σχέση αποδοχής, φιλίας και αγάπης με τον εαυτό σου.
Στο A Step Beyond στη Νέα Σμύρνη, προσφέρουμε τον χώρο και τα εργαλεία για να κάνεις αυτό το βήμα: να μάθεις να αγαπάς τον εαυτό σου με ειλικρίνεια, αποδοχή και δύναμη.
Βιβλιογραφία
- Ainsworth, M. D. S. (1979). Infant–mother attachment. American Psychologist, 34(10), 932–937. https://doi.org/10.1037/0003-066X.34.10.932
- Aristotle. (2002). Ηθικά Νικομάχεια (Π. Λεκατσάς, Μετάφρ.). Εκδόσεις Κάκτος. (Πρωτότυπο έργο δημοσιευμένο περ. 4ος αι. π.Χ.)
- Aristotle. (1999). Nicomachean ethics (T. Irwin, Trans., 2nd ed.). Indianapolis, IN: Hackett Publishing Company. (Original work published ca. 4th century B.C.E.)
- Beck, A. T. (1967). Depression: Clinical, experimental, and theoretical aspects. Harper & Row.
- Bowlby, J. (1988). A secure base: Clinical applications of attachment theory. Routledge.
- Epictetus. (2000). Εγχειρίδιον (Χρ. Θεοδωρίδης, Μετάφρ.). Εκδόσεις Κάκτος. (Πρωτότυπο έργο δημοσιευμένο περ. 2ος αι. μ.Χ.)
- Fardouly, J., Diedrichs, P. C., Vartanian, L. R., & Halliwell, E. (2015). Social comparisons on social media: The impact of Facebook on young women’s body image concerns and mood. Body Image, 13, 38–45. https://doi.org/10.1016/j.bodyim.2014.12.003
- Kierkegaard, S. (1990). Η έννοια της αγωνίας (Γ. Τζαβάρας, Μετάφρ.). Εκδόσεις Δωδώνη. (Πρωτότυπο έργο δημοσιευμένο το 1844)
- Sartre, J.-P. (2007). Το είναι και το μηδέν: Δοκίμιο φαινομενολογικής οντολογίας (Κ. Παπαγιώργης, Μετάφρ.). Εκδόσεις Παπαζήση. (Πρωτότυπο έργο δημοσιευμένο το 1943)
- Young, J. E., Klosko, J. S., & Weishaar, M. E. (2003). Schema therapy: A practitioner’s guide. Guilford Press